کانسار مس پورفیری ایجو در ارتباط با جایگیری نفوذی­ های میوسن (0/50 ± 9/27 میلیون سال؛ سن ­سنجی اورانیم - سرب زیرکن) با ترکیب تونالیت تا گرانودیوریت به درون واحدهای آتشفشانی (ولکانیکی) و آذرآواری (پیروکلاستیکی) ائوسن عمدتا شامل آندزیت، آندزیت بازالت، تراکی ­آندزیت، برش­ های آندزیتی، برش­ های توفی، توف و آگلومرا می­ باشد. در این مطالعه، رخداد و شیمی مگنتیت در نمونه ­های دگرسانی پتاسیک این کانسار مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته­ ها نشان دهنده رخداد محدود مگنتیت به صورت دانه پراکنده و یا به صورت محصول فرایند کلریتی ­شدن بیوتیت در پهنه دگرسانی پتاسیک می­ باشد. مگنتیت­ های پهنه دگرسانی پتاسیک کانسار ایجو فاقد هم رشدی هماتیت (به صورت حاشیه مارتیتی) و پاراژنز انیدریت بوده که گویای نبود شرایط فوگاسیته اکسیژن خیلی بالا (نزدیک به محدوده بافری هماتیت - مگنتیت؛ ΔFMQ +4~) در حین تبلور مگنتیت در پهنه دگرسانی پتاسیک می­ باشد. مگنتیت ­های مورد مطالعه دما بالا بوده (تا بیشتر از  500 درجه سانتی گراد) و همچنین بر مبنای مقادیر Si+ Al + Mg طی شرایط نرخ پایین واکنش سیال گرمابی و سنگ دیواره متبلور شده ­اند. این شواهد به همراه عدم رخداد تعادل مجدد در مگنتیت­ های دگرسانی پتاسیک کانسار ایجو، احتمالا دلالت بر عدم وجود دفعات متعدد خروج سیال گرمابی طی تکامل دگرسانی پتاسیک این کانسار و در نتیجه عدم توسعه قابل توجه آن در این کانسار دارد. همچنین شواهد نشان دهنده وجود مقادیر قابل توجه گالیم (میانگین 0/015درصد وزنی) در ساختار مگنتیت ­های دگرسانی پتاسیک کانسار مس پورفیری ایجو می­ باشد که نشان دهنده وجود پتانسیل ­های اکتشافی ناشناخته برای عناصر کمیاب راهبردی (استراتژیک) همراه با ذخایر مس پورفیری کمربند ارومیه - دختر می ­باشد.

در جنوب خاوری کمربند ماگمایی ارومیه- دختر و شمال خاوری شهرستان شهربابک چندین توده آتشفشانی داسیت- آندزیتی به سن میو- پلیوسن در خاور و جنوب آتشفشان مزاحم حضور دارند. بافت آنها بیشتر هیا لوپورفیری، هیالوپورفیری میکرولیتی و پورفیری- تراکیتی و درشت بلورهای آنها شامل پلاژیوکلاز، آمفیبول و بیوتیت است. بر پایه داده های ژئوشیمیایی سرشت ماگمایی این سنگ ها کالک آلکالن است و از عناصر LILE غنی و از عناصر HFSE مانند Ti،Nb و Ta تهی شده و در یک محیط حاشیه فعال قاره ای شکل گرفته اند. در نمودار بهنجار شده با گوشته اولیه دارای یک الگوی تفریق یافته از عناصر خاکی کمیاب و بدون بی هنجاری منفی یورپیم هستند. این سنگ ها دارای مقادیر بالای SiO2، Al2O3، Sr،Sr/Y و La/Yb و مقادیر پایین MgO،Y و Yb نسبت به سنگ های کالک آلکالن و از نوع آداکیت های پر سیلیس(HAS) هستند. مقادیر بالای استرانسیم، نبود بی هنجاری منفی یورپیم، غنی شدگی عناصر خاکی کمیاب سبک، تهی شدگی عناصر خاکی کمیاب سنگین،Y و Yb نشانگر حضور گارنت، آمفیبول و نبود پلاژیوکلاز در منشا ذوب است. بر پایه سیماهای یادشده این سنگ ها می توانند از ذوب گارنت-آمفیبولیت حاصل شوند که احتمالا حاصل از ذوب پوسته اقیانوسی تتیس جوان در طی فرورانش به زیر قاره ایران مرکزی در نئوژن است.

فعالیت ماگمایی نئوژن در غرب زواریان در دو فاز ماگمایی جداگانه کوه آتشفشانی خستک را تشکیل داده است. واحدهای فاز پیشین شامل مجموعه ای از آذرآواری­های بازی تا حدواسط و گدازه های آندزی بازالت تا آندزیت روی واحدهای هم­ارز سازند قرمز بالایی قرار دارند. فاز پسین شامل توده های نیمه عمیق کوچک با سنگ شناسی گابرو- دیوریت پورفیری بوده که واحدهای پیشین را قطع کرده است. سنگ­های آندزی بازالت- آندزیت (فاز پیشین) و گابرو- دیوریت (فاز پسین) ویژگی­های زمین­شیمیایی مشابه نشان داده و بر این اساس از نظر زایشی می توانند با هم در ارتباط باشند. در الگوهای عناصر خاکی نادر، سنگ­های گروه گابرو- دیوریت الگوهای به نسبت مسطحی دارند، اما با افزایش مقدار سیلیس و به سمت سنگ­های گروه آندزیت، بر شیب الگوها به طور منظم افزوده شده و عناصر خاکی نادر سبک (LREE) نسبت به عناصر خاکی نادر سنگین (HREE) غنی شدگی نشان می دهند. در الگوهای عناصر ناسازگار، عناصر سنگ دوست بزرگ یون (LILE) در مقایسه با LREEها غنی شدگی کم نشان می دهند، با این حال مانند سنگ­های آذرین مناطق فرورانش، تهی شدگی Nb-Ta را در مقایسه با عناصر خاکی نادر کناری می توان دید. بر اساس نتایج زمین شیمی عناصر کمیاب، این سنگ­ها ویژگی­های حدواسط سنگ­های ماگمایی وابسته به مناطق کرانه فعال قاره ای و جزایر قوسی را نشان می دهند. ویژگی­های زمین شیمیایی حدواسط کرانه فعال قاره ای و جزایر قوسی را می توان در ارتباط با فعالیت ماگمایی در حوضه های کششی پشت قوس نواحی قاره ای دانست. ذوب بخشی با درجه های به نسبت بالا در یک گوشته سنگ کره کم عمق در رخساره اسپینل پریدوتیت که در گذشته خود در معرض دگرنهادی برآمده از فرورانش قرار گرفته است را می توان عامل فعالیت ماگمایی این منطقه دانست.

منطقه مطالعاتی در جنوب مامونیه و در بخش میانی کمربند ماگمایی ارومیه-دختر واقع شده است. توده­ های نفوذی با سن الیگومیوسن دارای بازه ترکیبی دیوریت، گابرودیوریت، مونزونیت و مونزودیوریت با ماهیت کالک­ آلکالن و از نوع متآلومینوس هستند که شواهد میکروسکوپی بافت های گرانولار، میکروگرانولار پورفیریتیک، هتروگرانولار، هیپ ایدیومورفیک، افیتیک و پورفیری را در آن ها نشان می­ دهد. غنی ­شدگی عناصر LILE نسبت به عناصر HFSE در توده ­های نفوذی منطقه از ویژگی های سنگ های کالک آلکالن مناطق فرورانش حاشیه قاره ­ای است. غنی­ شدگی از عناصری مانند Pb, K, U, Th  و تهی شدگی از عناصری مانند Nb, Ti, P, Yb شواهدی از آلایش ماگما با مواد پوسته ­ای و دلیلی بر منشا گرفتن ماگمای به وجود آورنده این سنگ ها از گوشته سست کره (آستونسفر) متاسوماتیسم شده در بالای پهنه فرورانش است. به نظر می­ رسد که خاستگاه ماگمای سازندة این توده ­ها، ذوب بخشی درجه پایین اسپینل لرزولیت گوشتۀ دگرنهاد در ژرفای حدود 70 کیلومتری است. فرایندهای ذوب بخشی در پیدایش توده ­های نفوذی جنوب مامونیه نقش کلیدی داشته است. شناسایی جایگاه زمین­ ساختی با استفاده از نسبت عناصر جزئی نشان­ دهنده این است که نمونه ­های مورد مطالعه در زمره گرانیتوییدهای کمان آتشفشانی و در محدوده مرز فعال قاره ­ای و مرتبط با ماگماتیسم ناشی از فرورانش پوسته اقیانوسی تتیس  جوان به زیر ورقه ایران مرکزی هستند.

دیدنی ها و پدیدهای زمین شناسی یکی از جذابترین زمینه های گردشگری است که می تواند در ژئو توریسم یا زمین گردی که چشم انداز اقتصاد آینده است بسیار مورد توجه قرار گیرد. کشور ایران دارای طبیعتی زیبا و اقلیم متنوع و داشتن مناطقی سرشار از پدیده های منحصر به فرد علوم زمین می باشد که بررسی این جاذبه ها برای شناخت بیشتر آن ها ضروری به نظر می رسد. در این تحقیق پدیده های ژئوتوریسمی زیبایی که با عبور کمربند آتشفشانی ارومیه، بزمان از محدوده شهرستان شهربابک در این شهرستان شکل گرفته مورد بررسی قرار گرفته تا به این وسیله راهی برای حفظ چشم اندازها و ذخایر طبیعی مهیا گردد و با گسترش ژئوتوریسم، امکانات ایجاد کاربری اقتصادی برای چشم اندازهای طبیعی و در نتیجه تامین اعتبارات لازم را در جهت حفظ آن ها فراهم شود.

سنگ های آتشفشانی منطقه راوه با سن میوسن تا پلیوسن در امتداد کمربند ماگمایی ارومیه - دختر شمالی رخنمون یافته اند. سنگ های آتشفشانی نئوژن در این ناحیه به طور هم شیب بر روی سازند سرخ بالایی جای گرفته اند. دو فاز آتشفشانی بازی تا حدواسط (فاز یکم Ngv1) و حدواسط تا نزدیک به اسیدی (فاز دوم Ngv2) مراحل اصلی فوران هستند. در فاز اول فوران، مواد آتشفشانی از نوع گدازه های آندزیت بازالتی تا آندزیتی و سنگ های آذرآواری وابسته و در فاز دوم، فوران سنگ های آندزیتی تا نزدیک به داسیتی با ساختار گنبدی دیده می شوند. با توجه به داده های ژئوشیمیایی، این نمونه ها سرشت ماگمایی را به سمت سری کلسیمی- قلیایی نشان می دهند. الگوهای عناصر جزئی و خاکی کمیاب، یک غنی شدگی را در عناصر LREE نسبت به HREE، تهی شدگی در Nb و Ti و همین طور نسبت های بالای Th/Yb و Th/Nb را در مقایسه با بازالت های پشته میان اقیانوسی و بازالت های درون صفحه ای نشان می دهند. شواهد سنگ شناختی مطالعه حاضر گویای آن است که ماگمای مادر سنگ های آتشفشانی راوه، با ترکیب کلسیمی- قلیایی، از یک منشأ گوشته ای متاسوماتیزه، با تاثیر سیال های و رسوبات حاصل از صفحه فرورانش، تشکیل یافته است. پس از برخورد صفحه عربی به بلوک ایران مرکزی در نئوژن، از جمله حوضه های محلی کششی در اوایل میوسن، تحت تاثیر سامانه های گسلی تراکششی تشکیل شده اند که به مدد دایک های تغذیه کننده، موجب فوران های آتشفشانی در منطقه تا اوایل پلیوسن شده اند.

محور دهج-میدوک در شمال شهر بابک جای دارد. در این منطقه، در مجموع 9 توده پورفیری نیمه ژرف شامل میدوک، پرکام، ایجو، سقینو، چاه فیروزه، نرکوه، ایوب انصار، سرا و کدر با سن الیگوسن تا پلیوسن دیده می شود که از میان آنها توده های پرکام، ایجو، سقینو، چاه فیروزه و میدوک باردار و توده های نرکوه، ایوب انصار، سرا و کدر نابارور هستند. ترکیب این توده ها بیشتر شامل دیوریت پورفیری، کوارتزدیوریت و گرانودیوریت است. بر پایه مطالعات ژئوشیمیایی مشخص شد که ماگمای مجموعه مورد بررسی، سرشت پرآلومین تا متاآلومین دارد و سری ماگمایی آن از نوع کالک آلکالن پتاسیم بالا و شوشونیتی است. همچنین بررسی نمودارهای تغییرات اکسیدهای اصلی و عناصر فرعی، طیف پیوسته ای میان ترکیبات سنگ های مورد مطالعه نشان می دهد که نشان دهنده انجام تفریق ماگمایی گسترده در طی تبلور است. شواهد صحرایی و ژئوشیمیایی نشان می دهد که فعالیت ماگمایی محور دهج-میدوک از نوع I است. همه داده ها نشان می دهند که سنگ های مورد مطالعه، حاصل فرورانش پوسته اقیانوسی نوتتیس به زیر پوسته قاره ای ایران مرکزی هستند. در بخش هایی از منطقه مورد مطالعه، فرورانش تخت رخ داده و به همین سبب، نرخ ذوب بخشی نیز پایین است و در نتیجه سنگ های آداکیتی تشکیل شده اند. این سنگ های آداکیتی، توده های نفوذی زمان پلیوسن را تشکیل داده اند و به سبب اینکه ماگما در مراحل پیشین فعالیت ماگمایی و در طی تشکیل توده های باردار، عناصر فلزی خود را از دست می دهد، کانه زایی ندارد و نابارور است.

منطقه مورد بررسی، در 35 کیلومتری شمال غرب رفسنجان (استان کرمان) قرار دارد و بخشی از مجموعه آتشفشانی همبافت هزار (کمربند ارومیه-دختر) بوده و شامل تناوب چین خورده ای از گدازه ها (بازالت، پیروکسن آندزیت و آمفیبول آندزیت)، و پیروکلاستیک های ائوسن است. بررسی های سنگ نگاری نشان می دهد که در این سنگ ها از درشت بلورهای پلاژیوکلاز با بافت های غیر تعادلی از قبیل غربالی، تحلیل یافتگی و منطقه بندی نوسانی تشکیل شده اند. شواهد یاد شده نشانگر وجود فرآیندهایی نظیر اختلاط ماگمایی و تغییرات فشار بخار آب و کاهش فشار، هنگام صعود ماگماست. بررسی های ژئوشیمیایی نشان می دهد که گدازه های منطقه در سری آهکی-قلیایی قرار داشته و جدایش گسترده ای در آن ها صورت نگرفته است. غنی شدگی از عناصر نادر خاکی سبک (LREE) در مقایسه با عناصر نادر خاکی سنگین (HREE)، و بالا بودن مقدار عناصر ناسازگار LIL نسبت به HFS و نیز بی هنجاری منفی شاخص Ti، Nb و P در گدازه های منطقه، از نشانه های سنگ های وابسته به محیط فرورانش است. ترکیب شیمیایی این سنگ ها و مجموعه درشت بلورها، نشان دهنده آن است که ماگماهای مادر آن ها ترکیب بازی تری داشته و احتمالا خاستگاه گوشته ای دارند و در یک محیط قوس آتشفشانی قاره ای فوران کرده اند.ماگماهای مورد نظر بخشی از تاریخ تبلور خود را در مخازن پوسته ای پشت سر گذاشته و ضمن تبلور بخشی در این شرایط، دستخوش آلودگی پوسته ای نیز شده اند.